Tháng 8/2021, khi TPHCM bước vào thời khắc khốc liệt nhất của đại dịch Covid-19. Cả thành phố gần như “đóng băng” trong những lệnh giãn cách nghiêm ngặt. Đường phố vắng lặng, nhiều khu dân cư phong tỏa, số ca nhiễm và tử vong tăng từng ngày. Nỗi lo âu, hoang mang bao trùm khắp nơi, nhất là trong các khu lao động nghèo, nơi người dân mất việc, thiếu lương thực, thiếu thuốc men, thậm chí thiếu cả thông tin.
Trên mạng xã hội, dư luận trở nên hỗn loạn, tin giả, tin đồn, tin xấu độc lan nhanh, càng đẩy tình hình vào vòng căng thẳng. Từ thực tế ấy, chính quyền TPHCM nhận thấy nhu cầu bức thiết phải có một kênh thông tin trực tiếp, nhanh chóng, minh bạch, nơi người dân hỏi và được trả lời ngay.
Chương trình "Dân hỏi - Thành phố trả lời" ra đời, trở thành cầu nối trực tiếp qua livestream để lắng nghe – giải đáp – cập nhật thông tin, đồng thời phản ứng nhanh trước thông tin giả, tin tức sai sự thật. Chương trình Dân hỏi - Chính quyền trả lời của TPHCM với sự tham dự của lãnh đạo thành phố, các sở, ngành, đại diện HĐND (Ảnh: Hoàng Quy).
Chương trình cũng đánh dấu lần đầu tiên, người dân có thể trao đổi, đặt câu hỏi trực tiếp cho lãnh đạo chính quyền địa phương trên sóng truyền hình, thậm chí qua các buổi livestream qua mạng xã hội. Đây cũng là nơi mỗi câu trả lời từ phía các cơ quan quản lý cũng đi kèm với những lời hứa về mốc thời gian giải quyết vấn đề mà người dân bức xúc.
Khi thành phố bước sang giai đoạn phục hồi và phát triển sau đại dịch, sứ mệnh của "Dân hỏi - Thành phố trả lời" hoàn tất. TPHCM tiếp tục duy trì mô hình cầu nối giữa người dân và chính quyền bằng chương trình "Dân hỏi - Chính quyền trả lời", nhằm giải đáp mọi ý kiến, phản ánh về các mặt của đời sống xã hội.
Trao đổi với phóng viên , các đại biểu và đại diện chính quyền địa phương từng tham dự “Dân hỏi - Thành phố trả lời” và “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” chia sẻ nhiều cảm xúc và ấn tượng về chương trình đặc biệt này. Họ kỳ vọng tinh thần đối thoại với người dân sẽ tiếp tục được kế thừa, phát triển bằng những hình thức phù hợp hơn, để người dân thuận lợi hơn trong việc tiếp cận và tương tác với chính quyền trong bối cảnh thành phố mở rộng địa giới.
Đầu tháng 9/2021, khi đại dịch Covid-19 đã có những chuyển biến tích cực, độ phủ vaccine tăng cao, "vùng xanh" tại TPHCM liên tục được mở rộng. Đây cũng là thời điểm người dân TPHCM nôn nóng đặt câu hỏi về lộ trình nới lỏng giãn cách xã hội sau thời gian dài áp dụng những biện pháp mạnh nhất để hạn chế sự tiếp xúc giữa người với người.
Tối 6/9/2021, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội Phan Văn Mãi khi còn làm Chủ tịch UBND TPHCM đã thực hiện buổi tiếp xúc người dân theo hình thức đặc biệt. Sau hơn 60 phút livestream qua nền tảng mạng xã hội, lãnh đạo TPHCM đã thể hiện rõ tinh thần cầu thị của cấp chính quyền, trả lời từng câu hỏi được gửi về và mong muốn truyền tải quyết tâm đẩy lùi dịch bệnh, sớm đưa toàn địa bàn về trạng thái bình thường mới.
Lãnh đạo UBND TPHCM trực tiếp lên sóng livestream trả lời ý kiến người dân trong thời điểm diễn ra dịch Covid-19 (Ảnh: Hữu Khoa).
Nhắc lại thời điểm đó, bà Võ Thị Trung Trinh, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM, nguyên Phó giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TPHCM trước đây, cho rằng, việc người dân thấy được lãnh đạo thành phố qua màn hình, được giải đáp các khúc mắc đã giúp tăng sự đồng thuận của các tầng lớp xã hội, sự an tâm của nhân dân, góp phần đưa địa phương bước qua đại dịch Covid-19.
Trong những ngày tháng đó, chương trình “Dân hỏi - Thành phố trả lời” đã được TPHCM sử dụng để tăng sự tương tác, đối thoại, giúp người dân nắm rõ và ủng hộ các chính sách được triển khai. Đây không chỉ là nơi người dân tìm đến để được giải đáp, mà còn là biểu tượng của sự lắng nghe và sẻ chia, một điểm sáng trong công tác thông tin - tuyên truyền của thành phố giữa giai đoạn lịch sử đầy thử thách.
Tiếp nối những thành công bước đầu, HĐND TPHCM tiếp tục tổ chức định kỳ chương trình "Dân hỏi - Chính quyền trả lời" theo từng chủ đề. Mỗi số của chương trình đều gắn với đời sống thực tiễn của người dân như trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, cải cách hành chính… Bên cạnh đó, thành phố áp dụng nhiều công nghệ như truyền hình trực tiếp, livestream trên các nền tảng mạng xã hội.
Theo bà Võ Thị Trung Trinh, một chương trình đối thoại như vậy sẽ nâng cao khả năng giám sát của người dân, đặc biệt là năng lực của HĐND thành phố khi thực hiện vai trò đại biểu nhân dân, truyền tải ý kiến của đồng bào đến các cấp chính quyền. Bà Võ Thị Trung Trinh, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM, nguyên Phó giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TPHCM (Ảnh: Xuân Đoàn).
“Phần lớn người dân bây giờ đều dùng mạng xã hội, nên chúng tôi dùng phương tiện này để giao tiếp. Với việc phát sóng trực tiếp và tương tác thực, những người làm chương trình cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, trả lời các câu hỏi ngay khi người dân đặt ra”, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM cho hay. Về công tác tổ chức, chương trình có sự phối hợp đồng bộ giữa nhiều đơn vị gồm Đài Truyền hình, HĐND, Trung tâm Báo chí và Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM.
Với thế mạnh về công nghệ, chương trình đã tạo sự lan tỏa lớn đối với người dân TPHCM và cả nước thông qua các kênh tiếp sóng và cả mạng xã hội. Từng tham gia chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” với vai trò đại diện chính quyền và cả khách mời, bà Võ Thị Trung Trinh thể hiện sự ấn tượng đối với các chủ đề mang đậm dấu ấn nhân văn, nghĩa tình của thành phố.
Trong đó, các cấp chính quyền đã thể hiện sự quan tâm tới đời sống người dân, người lao động và lĩnh vực an sinh - xã hội. “TPHCM không chỉ có người dân thành phố sinh sống mà còn có lực lượng lớn người lao động từ địa phương khác. Các chủ đề chăm lo tết, chuyến xe nghĩa tình, tặng quà cho người lao động hay giải quyết vấn đề môi trường mang lại cho tôi rất nhiều cảm xúc.
Thực tế, các chủ đề trên cũng nhận được sự quan tâm và lượt tương tác lớn”, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM chia sẻ. TS Cao Thanh Bình, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM, người trực tiếp điều hành nhiều kỳ của chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” cho biết, trước mỗi chủ đề, HĐND TPHCM đều khảo sát thực tế các vấn đề mà cử tri và dư luận xã hội quan tâm, còn tồn tại bức xúc.
Từ đó, HĐND phối hợp cùng các sở, ngành trao đổi, tìm hướng khắc phục và đề xuất giải pháp cụ thể, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu từ thực tiễn. Tại chương trình, cử tri nêu vấn đề trực tiếp, các sở, ngành và đại diện chính quyền thành phố tham gia trao đổi, giải đáp. HĐND TPHCM đảm nhận vai trò điều hành, yêu cầu các cơ quan liên quan làm rõ từng nội dung.
Với những vấn đề chưa được giải quyết thỏa đáng, HĐND đề nghị các đơn vị phải cam kết mốc thời gian và lộ trình thực hiện cụ thể. Theo TS Cao Thanh Bình, hiệu ứng xã hội của chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” không dừng lại ở việc giải đáp thắc mắc, kiến nghị của người dân. Thông qua diễn đàn này, nhiều nội dung, chương trình hành động của thành phố đã được điều chỉnh, bổ sung kịp thời.
“Nhiều vướng mắc của thành phố đã được tháo gỡ từng bước, đem lại niềm tin và sự đồng thuận xã hội cao. Một số nội dung còn tồn đọng do liên quan nhiều cơ quan hoặc cơ chế vẫn đang được các sở, ngành tiếp tục phối hợp, tham mưu UBND TPHCM để chỉ đạo, giải quyết đồng bộ và hiệu quả hơn”, ông Cao Thanh Bình thông tin. Thông thường, chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” có thời lượng khoảng 90 phút.
Tuy nhiên, trong một số chủ đề đặc biệt, có nhiều ý kiến được người dân quan tâm và cần các sở, ngành trả lời, giải đáp kỹ lưỡng, thời gian của chương trình có thể kéo dài hơn dự kiến. Đài Truyền hình TPHCM và các đơn vị phối hợp vẫn luôn tạo điều kiện, hỗ trợ tích cực dù là “khung giờ vàng” của sóng truyền hình.
“Trong quá trình thực hiện, HĐND TPHCM luôn yêu cầu những vấn đề cử tri nêu ra mà các sở, ngành chưa thể trả lời ngay phải được cam kết lộ trình, thời gian giải quyết cụ thể. Đây chính là điểm khác biệt và cũng là sức sống của chương trình , TS Cao Thanh Bình nhấn mạnh.
Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM cho biết, trước đây, HĐND TPHCM từng có các hoạt động “nói đi đôi với làm”, “đối thoại giữa chính quyền và người dân” “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” là sự đúc kết kinh nghiệm, hoàn thiện các hoạt động của những nhiệm kỳ trước để tăng tính hiệu quả. “Quan điểm nhất quán của HĐND TPHCM khi thực hiện các chương trình là cầu thị - lắng nghe - trách nhiệm.
Đặc biệt là trách nhiệm với cử tri, với nhân dân, với cơ quan Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp, nhằm đồng hành, giải quyết hiệu quả nhất những vấn đề được đặt ra”, TS Cao Thanh Bình thông tin. TS Cao Thanh Bình, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM, người trực tiếp điều hành nhiều kỳ của chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” (Ảnh: Hoàng Quy).
Không chỉ tại TPHCM, tỉnh Bình Dương cũ từng triển khai các mô hình tương tự là “đối thoại với cử tri” để lắng nghe, để giải thích, hướng dẫn và cùng người dân tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cụ thể. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây cũng có các chương trình tiếp công dân gắn với vụ việc cụ thể.
Với vai trò là người trực tiếp điều hành nhiều kỳ của chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” và là người tham gia các hoạt động của HĐND thành phố, TS Cao Thanh Bình cho rằng, mô hình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” và việc lắng nghe ý kiến của cử tri, người dân trên địa bàn cần được duy trì và đẩy mạnh trong giai đoạn tới.
Trong đó, phiên bản mới của “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” cần tiếp thu, tích hợp, kế thừa kinh nghiệm suốt thời gian qua và các mô hình lắng nghe ý kiến người dân của các địa phương trước sáp nhập. Điều này đặc biệt cần thiết khi TPHCM sáp nhập với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp với địa giới hành chính và quy mô dân số tăng gấp nhiều lần so với trước đây.
“HĐND TPHCM tiếp tục nghiên cứu để triển khai chương trình một cách đồng bộ. Khi sáp nhập tỉnh, thành, chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” cần mang dấu ấn rõ nét, phản ánh rõ giá trị lịch sử, văn hóa, xã hội của các địa phương trước đây và phải thật sự thiết thực với đời sống người dân thành phố mới”, TS Cao Thanh Bình chia sẻ.
Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM Võ Thị Trung Trinh bày tỏ, trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” của TPHCM cần tiếp tục duy trì. Với kinh nghiệm và thành quả thời gian qua, chương trình sẽ là công cụ thiết thực để truyền thông chính sách và giúp thành phố thấu hiểu, tìm giải pháp cho những vấn đề của người dân trên toàn địa bàn.
Chương trình "Dân hỏi - Chính quyền trả lời" của TPHCM được tổ chức với hình thức trực tiếp kết hợp với tương tác trực tuyến qua mạng xã hội (Ảnh chụp màn hình). “Chúng ta hiện tại chỉ có HĐND thành phố và 168 xã, phường. Mô hình mới của chương trình cần gắn kết với từng địa phương để ghi nhận, lắng nghe ý kiến của người dân tại nhiều khu vực”, bà Võ Thị Trung Trinh nêu ý kiến.
Trong 4 năm qua, chương trình "Dân hỏi - Chính quyền trả lời" đã phát sóng 42 số trên Đài Truyền hình TPHCM (HTV, Truyền hình Quốc hội, livestream trên fanpage HĐND, Trung tâm Báo chí TPHCM và các nền tảng mạng xã hội. Sau gần 70 giờ phát sóng trực tiếp, chương trình đã tiếp nhận hơn 3. 200 ý kiến từ cử tri, người dân trên địa bàn.
Trong đó, 82% nội dung đã được giải quyết hoặc phản hồi chính thức, hơn 130 phóng sự ngắn phản ánh các vấn đề dân sinh thiết thực, phát sóng trong mỗi chương trình, giúp chính quyền trả lời công khai, kịp thời tháo gỡ nhiều vướng mắc. Chương trình “Dân hỏi - Chính quyền trả lời” đã trở thành tiếng nói chung, diễn đàn dân chủ và là thước đo hiệu quả hành động của chính quyền thành phố.
Minh chứng rõ nét cho thành công này, chương trình được người dân TPHCM bình chọn nằm trong số 50 sự kiện tiêu biểu của thành phố giai đoạn 1975-2025.