Ngày 28/10, Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành".
Báo cáo của Đoàn giám sát, công bố ngày 26/10, cho thấy bức tranh môi trường Việt Nam sau gần 5 năm thi hành luật có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn tồn tại những "vùng tối" kéo dài, trong đó nổi bật là tình trạng ô nhiễm không khí và nước sông tại các đô thị lớn. Vấn đề bảo vệ môi trường sẽ được thảo luận tại Hội trường Quốc hội ngày 28/10 (Ảnh: QH). Báo cáo giám sát thẳng thắn chỉ ra tình trạng ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn (PM2.
5) tại Hà Nội và TPHCM, có thời điểm vượt ngưỡng an toàn, "ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người dân". Nhiều thời điểm trong năm, chỉ số AQI (chỉ số chất lượng không khí, phản ánh mức độ ô nhiễm không khí) tại Hà Nội đứng trong nhóm đô thị ô nhiễm nhất thế giới, khiến vấn đề chất lượng không khí trở thành mối quan tâm hàng đầu của cử tri Thủ đô. Theo kế hoạch đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu giảm 20% nồng độ bụi PM2.
5 trung bình năm tại Hà Nội so với mức trung bình năm 2024, đồng thời không để gia tăng mức độ ô nhiễm tại các đô thị khác. Tuy nhiên để đạt mục tiêu này, báo cáo cho rằng cần sớm triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về không khí giai đoạn 2025-2030, tập trung kiểm soát nguồn thải từ giao thông, xây dựng, đốt rác và hoạt động công nghiệp.
Đoàn giám sát đề nghị các cơ quan liên quan thực hiện ngay các biện pháp cấp bách kiểm soát và khắc phục ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TPHCM, đồng thời đẩy nhanh việc hoàn thiện hệ thống quan trắc tự động, cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia. Việc xây dựng bản đồ chất lượng không khí trực tuyến, công khai cho cộng đồng được coi là giải pháp quan trọng nhằm giám sát và thúc đẩy trách nhiệm của chính quyền địa phương.
Theo Đoàn giám sát, chất lượng môi trường tại một số đoạn sông tập trung khu vực đông dân cư và sản xuất, đặc biệt là trên lưu vực sông Nhuệ - Đáy và hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải, chậm được cải thiện. Nguồn thải từ sinh hoạt, công nghiệp, làng nghề vẫn đổ trực tiếp ra sông mà chưa qua xử lý đồng bộ.
Nhiều đoạn sông biến thành "kênh nước thải", đặc biệt ở các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Hà Nội, khiến hàng nghìn hộ dân sống dọc hai bên bờ phải chịu cảnh ô nhiễm, mùi hôi và nguồn nước sinh hoạt bị ảnh hưởng. Mặc dù Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ trách nhiệm của chính quyền các cấp trong kiểm soát nguồn thải, song báo cáo cho thấy chưa hoàn thành chỉ tiêu 100% cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng được xử lý trước năm 2025.
Đến tháng 9/2025, cả nước vẫn còn 38/435 cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng chưa hoàn thành xử lý triệt để. Đoàn giám sát yêu cầu Chính phủ khẩn trương hoàn thành đánh giá sức chịu tải và công bố kế hoạch quản lý chất lượng nước mặt các lưu vực sông liên tỉnh, đồng thời tập trung cải thiện chất lượng môi trường các đoạn sông ô nhiễm nghiêm trọng như Ngũ Huyện Khê, Tô Lịch, Bắc Hưng Hải.
Đây được coi là một trong những nhiệm vụ cấp bách cần hoàn thành trước cuối năm 2026. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Quốc hội đã nhiều lần đưa vấn đề môi trường vào chương trình giám sát chuyên đề, thể hiện quyết tâm không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng. Báo cáo lần này là cơ sở để các đại biểu đặt câu hỏi chất vấn và yêu cầu giải trình cụ thể từ Chính phủ về các điểm nóng ô nhiễm kéo dài.
Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ sớm hoàn thiện cơ chế "kinh tế hóa môi trường", huy động nguồn lực xã hội thông qua trái phiếu xanh, tín chỉ các-bon, và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm chôn lấp rác thải xuống dưới 50% vào năm 2030. Đồng thời, cần kiên quyết loại bỏ phương tiện giao thông gây ô nhiễm, thúc đẩy chuyển đổi xanh trong vận tải, và thực hiện nguyên tắc "người gây ô nhiễm phải trả tiền" một cách triệt để.
Tại phiên thảo luận lần này, nhiều đại biểu dự kiến sẽ nêu câu hỏi về trách nhiệm của các bộ, ngành và địa phương trong việc để xảy ra tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt là việc chậm triển khai quy hoạch xử lý nước thải, rác thải và chưa hoàn thành chỉ tiêu xử lý các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Ngoài hai điểm nóng ô nhiễm không khí và nước sông, báo cáo giám sát cũng chỉ ra nhiều vấn đề môi trường khác như rác thải đô thị, chất thải nguy hại, ô nhiễm từ chăn nuôi, nghĩa trang tại một số địa phương chưa được xử lý triệt để - cho thấy thách thức còn rất lớn trong công tác bảo vệ môi trường hiện nay.

